Powiat Żyrardowski

Obcokrajowcy w Żyrardowie (cz.2)

Wśród najuboższych osadników pochodzenia niemieckiego byli mieszkańcy Rudy. Przeważnie nie posiadali oni własnego kapitału. Zwykle szukali zatrudnienia w Zakładach Żyrardowskich na stanowiskach pomocniczych lub w mniejszych warsztatach rzemieślniczych.

Do napływu ludności czeskiej w głównej mierze przyczyniła się budowa oddziału tkalni, stanowiącego istotną część fabryki lniarskiej. Specjalnie dla tkaczy wywodzących się z Czech wybudowano wokół zakładów kilkanaście murowanych domów. Zanim proces tkania uległ zmechanizowaniu, popularnym i intratnym zajęciem było tkactwo ręczne. Osadnicy czescy specjalizujący się w tej dziedzinie nierzadko skupiali się wokół miejsca pracy wraz z wielopokoleniowymi rodzinami. Tworzyli zwarty system kształcenia kadr, polegający przeważnie na przyuczaniu do zawodu swoich rodaków.

Najliczniejszą grupę migrantów czeskich stanowiła ludność z Zelowa znajdującego się w pobliżu Łodzi. Konkurencja w sferze przemysłu, który rozwijał się w okręgu łódzkim bardzo dynamicznie, skłoniła Czechów do szukania miejsca stałego pobytu w większych ośrodkach, przede wszystkim w Łodzi i w Żyrardowie.

Czesi przybywali także z miejscowości związanych z życiem i działalnością właścicieli fabryki, zwłaszcza rodziny Dittrichów, m.in. z Krasnej Lipy i Rumburka. Z pośród nich wyłaniała się wyższa kadra urzędnicza. Robotnicy pochodzenia czeskiego stanowili stosunkowo nieliczną grupę i przybywali głównie z Wołynia. Wśród żyrardowskich osadników o czeskim rodowodzie często występują w źródłach nazwiska: Hetmanek, Wojtyszek, Doczkał, Howorek, Uhlenfeld, Hulka i inne.

Do Żyrardowa przybywali również Rosjanie, którzy poza działalnością gospodarczą, czy usługową, obejmowali stanowiska w urzędzie gminy, a także zasilali szeregi carskiej żandarmerii. Wśród wyznawców prawosławia istotną rolę odegrał Andrej Prijażdżew, który w latach 30. XX w. był zaangażowany w utworzenie kaplicy w domu przy ul. Działkowej. W budynku pełniącym funkcje cerkwi przynajmniej raz w miesiącu odbywały się nabożeństwa odprawiane/prowadzone przez popa przyjeżdżającego ze stolicy. Rosjanie osiedlali się przeważnie na obszarze Rudy i Podlesia.

Trochę historii

Mieszkamy tu nierzadko od urodzenia, uczymy się i pracujemy, zakładamy rodziny, wiążąc się z powiatem żyrardowskim, ale często niewiele wiemy o „naszym miejscu na ziemi”. Tym artykułem rozpoczynamy cykl, który przybliży mieszkańcom historię naszej Ziemi Żyrardowskiej, żyjących tu ludzi i kulturę. Warto ją poznać – jest fascynująca i zaskakująca.  Ciekawe, że już sama nazwa „Ziemia Żyrardowska” jest dość młoda i podobnie jak historia Żyrardowa sięga co najwyżej połowy XIX wieku. Życzymy miłej lektury.

• Ziemia Żyrardowska w czasach średniowiecza

                W publikacjach historycznych dotyczących najstarszych miejscowości leżących w dzisiejszym powiecie żyrardowskim, często przewijają się imiona władców tych ziem – książąt mazowieckich. Z dokumentu z 1359 roku dowiadujemy się, że Miedniewice należały do księcia Siemowita IV (1352-1425) i znajdowały się w granicach ziemi sochaczewskiej. W innym zapisano, że niejaki Piotr, właściciel Guzowa, otrzymał w 1398 roku od tegoż księcia sołectwo wsi Czerwona Niwa. Skądinąd wiadomo, że w 1437 roku książę Siemowit V (1389-1442) nadał Mszczonowowi prawo chełmińskie i zwolnił mieszczan od podatków.

                Wspomniani książęta: ojciec i syn władali Mazowszem Zachodnim: pierwszy był księciem rawskim, sochaczewskim, płockim, gostynińskim, płońskim, kujawskim i bełskim; drugi – księciem rawskim, gostynińskim i sochaczewskim. Co ciekawe, ziemie Piastów mazowieckich od czasów rozdrobnienia dzielnicowego nie podlegały królom Polski.

                Chcąc wyjaśnić pokrótce ową odrębność Mazowsza, trzeba cofnąć się do roku 1138, kiedy to władca Polski Bolesław Krzywousty w testamencie podzielił państwo między swych synów. Dzielnicę mazowiecką otrzymał wówczas Bolesław zwany Kędzierzawym. Wraz z upływem czasu, na skutek kolejnych podziałów ziem między potomków, następowało rozdrobnienie dzielnicowe. Jednocześnie zachodziły także procesy odwrotne, gdy któremuś z silniejszych książąt udawało się – choćby przejściowo – skupić w swoim ręku ziemie kilku księstw. Te wielokrotne zmiany granic poszczególnych dzielnic wpłynęły na ukształtowanie się mniejszych obszarów zwanych ziemiami. W drugiej połowie XIV wieku na Mazowszu było 12 ziem. Ich ośrodkami były: Płock, Wyszogród, Gostynin, Sochaczew, Rawa, Warszawa, Czersk, Liw, Zakroczym, Ciechanów, Nowogród i Wizna. Z czasem Nowogród zastąpiła Łomża, z ziemi płockiej wydzieliło się Zawkrze z centrum w Mławie, z ziemi zakroczymskiej wyodrębniła się ziemia różańska, a z ziemi warszawskiej – ziemia nurska. Ten średniowieczny podział na ziemie okazał się bardzo trwały: na wielu obszarach Mazowsza jest czytelny do dzisiaj. Terytorium obecnego powiatu żyrardowskiego należało w średniowieczu do ziemi sochaczewskiej.

• Ciąg dalszy nastąpi…

Pamięci żołnierzy wyklętych

„Mój proces nie odbywał się na sali sądowej lecz w więziennej celi. Sędzia, ławnicy i towarzyszące im osoby zajmowały krzesła lub prycze. W tej sytuacji dla mnie, oskarżonego pozostało jedno miejsce do siedzenia – sedes. Z relacji współwięźniów wiedziałem, że w takiej sytuacji wyrok mógł być jeden. W dniu 22 stycznia 1949 sędzia Roman Różański skazał mnie na karę śmierci.” - Tak wspominał swój proces mjr Wacław Sikorski ps. Bocian, członek AK i WiN, powstaniec warszawski, więzień polityczny PRL. Procesy nazywane z racji ich specyfiki „kiblowymi” były częstą praktyką wymiaru nie-sprawiedliwości w powojennej Polsce. Skazano w tych procesach, będącymi w istocie „mordami sądowymi”  setki działaczy powojennego podziemia.

Pamięci ofiar tych zbrodni i działaczy podziemia poświęcony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ustanowiony ustawą sejmową z dnia 3 lutego 2011 roku stanowi jakże ważne święto, wspominające bohaterskich obrońców narodowej sprawy – żołnierzy, którzy w obronie suwerennego bytu państwa i urzeczywistnienia dążeń niepodległościowych, z bronią w ręku przeciwstawili się obcej agresji i narzuconemu Polsce siłą ustrojowi.

Inicjatorem ustanowienia święta był. Prezydent RP, śp Lech Kaczyński, który 1 marca 2010 roku wniósł do Sejmu projekt ustawy. o ustanowieniu dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Wybór tej daty w kalendarzu ma ścisły związek z wydarzeniami sprzed lat, bowiem 1 marca 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie po długoletnim i wyjątkowo brutalnym śledztwie zamordowano przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia ,,Wolność i Niezawisłość’’, ostatniej ogólnopolskiej organizacji kontynuującej tradycje Armii Krajowej.

Ustanowienie Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” jest wyrazem szacunku dla żołnierzy drugiej konspiracji za niezłomną postawę patriotyczną, za ogromne umiłowanie Ojczyzny.

Ziemia Żyrardowska w czasach średniowiecza - część 2

Chociaż większość ziem polskich zjednoczył pod swoim berłem Władysław Łokietek na początku XIV wieku, to Mazowsze długo jeszcze pozostało odrębnym organizmem politycznym. W XV wieku związki książąt mazowieckich z Polską przekształciły się w zależność lenną. Aż do początku XVI wieku na Mazowszu panowali potomkowie Konrada I, księcia mazowieckiego, kujawskiego, sieradzkiego i łęczyckiego – tego samego, który sprowadził do Polski Krzyżaków, by pomogli mu chronić północną granicę Mazowsza przed napadami wojowniczych Prusów i Jaćwingów, a którzy tak szybko sami okazali się wielkim zagrożeniem.

                Królowie z dynastii Jagiellonów – panujący od końca XIV wieku w Koronie (czyli Polsce) i na Litwie – dążyli do likwidacji odrębności politycznej Mazowsza. Podejmowali w tym celu różne działania, m. in. dyplomatyczne, zawierając np. z poszczególnymi książętami umowy określające warunki dziedziczenia w przypadku ich bezpotomnej śmierci. W drugiej połowie XV wieku rozpoczął się proces systematycznego przyłączania ziem mazowieckich do Polski. W 1462 roku – po wymarciu książąt z linii płockiej – inkorporowano do Korony ziemię rawską i gostynińską, a w 1476 roku włączono także ziemię sochaczewską. Z tych trzech ziem utworzono wówczas województwo rawskie. Do tego województwa przez 300 lat, aż do rozbiorów, należały tereny dzisiejszego powiatu żyrardowskiego.