Powiat Żyrardowski

Park maszynowy po „fabryce żakardów” trafi do Muzeum Lniarstwa

Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie podjęło się jednego z większych wyzwań, z jakimi do tej pory mogło się zmierzyć, a mianowicie przeniesienia na muzealne hale ekspozycyjne zabytkowego parku maszynowego po zlikwidowanej fabryce „Lniane Tkaniny Żakardowe”, która jeszcze rok temu prowadziła produkcję tkanin żakardowych. Działania zostaną zrealizowane dzięki zewnętrznym funduszom, które Muzeum Lniarstwa zdobyło w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na realizację wystawy pt. „Żakardowe wzory”. Projekt przyczyni się do uchronienia przed zniszczeniem jedynych na świecie 16 szt. krosien żakardowych, które staną się główną atrakcją wystawy.

W związku z likwidacją w 2019 roku fabryki „Lniane Tkaniny Żakardowe”, która była najdłużej funkcjonującym kontynuatorem żyrardowskiej tradycji lniarskiej po upadku Zakładów Lniarskich, Miasto Żyrardów wykupiło park maszynowy należący do byłej fabryki z przeznaczeniem na wsparcie działalności ekspozycyjnej Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie. Dzięki zdobytym zewnętrznym funduszom, Muzeum Lniarstwa będzie w stanie zrealizować działanie jeszcze w tym roku.

„Po raz pierwszy stanęliśmy przed tak ogromnym wyzwaniem. Przeniesienie maszyn to historyczny moment dla Muzeum Lniarstwa nie tylko ze względu na wzbogacenie ekspozycji muzealnej, ale przede wszystkich na ocalenie kompletnego parku maszynowego stosowanego w produkcji tkanin żakardowych. Dzięki podjętym działaniom na jesieni zostanie uruchomiona pokazowa produkcja tkania wyrobów żakardowych o specjalnie przygotowanych w tym celu żyrardowskim wzorze.” – mówi Jacek Czubak, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Żyrardowa ds. organizacji Muzeum Lniarstwa im. Filipa de Girarda w Żyrardowie.

Wystawa „Żakardowe wzory” będzie prezentowała eksponaty służące w procesie technologicznym produkcji tkanin żakardowych, w tym głównie urządzenia służące w procesie tkania. Są to krosna żakardowe, a dokładniej krosna czółenkowe wyposażone w mechaniczne maszynki żakardowe, które umożliwiają tworzenie złożonych i wielokolorowych wzorów na tkaninie. Zaprezentowane na wystawie krosna staną się unikatowymi na skalę światową eksponatami, ponieważ zastosowane w maszynach rozwiązania techniczne i technologiczne nie są już nigdzie produkowane. Aktualnie stosowane krosna żakardowe opierają się głównie o maszynki żakardowe sterowane elektronicznie, a wzory wprowadzane są w programach komputerowych, a nie za pomocą papierowych kart wzornic, tak jak to było w przypadku żyrardowskiej fabryki.

Największym wyzwaniem dla Muzeum Lniarstwa będzie przeniesienie maszyn z dawnej siedziby firmy „Lniane Tkaniny Żakardowe” na muzealne hale, przy zachowaniu odpowiednich procedur ich demontażu i montażu w sali wystawowej. Ze względu na skomplikowany proces, wymagający ogromnej precyzji i wiedzy, w działania zostaną zaangażowani byli pracownicy fabryki, którzy są specjalistami w swojej dziedzinie. Przygotowanie wystawy oraz utrzymanie poprawnego stanu technicznego krosien będzie umożliwiało uruchomienie maszyn. W przyszłości Muzeum Lniarstwa ma zamiar zaangażować byłych pracowników fabryki do przekazywania wiedzy nt. produkcji tkanin żakardowych kolejnym pokoleniom w celu ochrony dziedzictwa kulturowego i podtrzymania lokalnej tradycji.

Z tego względu, że proces technologiczny nie obejmuje jedynie tkania na krosnach żakardowych, na wystawie zostaną zaprezentowane również eksponaty służące w procesie przygotowania przędzy do tkania, a także urządzenia pomocnicze, jak wybijarki do wzornic czy kopiarka. Ekspozycję wzbogacą plansze, gabloty, prezentery maszyn, a także możliwość wysłuchania wspomnień osób pracujących w Żyrardowie przy produkcji tkanin żakardowych.

Projekt pt. „Żakardowe wzory - wystawa dedykowana procesowi produkcji tkanin żakardowych w Zakładach Lniarskich w Żyrardowie” został zakwalifikowany na 19. miejscu (na ponad 250 złożonych wniosków) w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – wspieranie działań muzealnych, otrzymując wsparcie w wysokości 180 tys. zł. Jest to już piąte dofinansowanie z rzędu, które placówka otrzymała z MKiDN. Muzeum Lniarstwa znalazło się w gronie laureatów razem z m.in. Muzeum Powstania Warszawskiego, Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Warszawy czy Muzeum Miasta Gdyni.